Umlando ngoMkhithika Thebe

UMhlonga kaNkotshana Thebe wayebuye aziwe ngelikaMkhithika Thebe. Le nsizwa yayiqhawe elikhulu lenkosi u-Mzilikazi kaMashobana.  UMkhithika Thebe wabamba elikhulu iqhaza ekwakhiweni kwesizwe sikaMthwakazi okuyisizwe esakhiwa yiNkosi uMzilikazi kaMashobana Khumalo. Nansiya isizwe eNingizimu yezwe laseZimbabwe.  UMhlonga wayesebuthweni elalaziwa ngokuthi ‘Amnyama angenkomo’ Leli butho laliholwa insizwa yaseMangweni uGundanekumitha kaNdlovu waseMangweni. Laba bantu bakwaThebe engixoxa ngabo kusengabantu bakwaSithebe , uSithebe wayengowakwaNdwandwe. Kukhona abanye oThebe abatholakala koNorth West , labo bantu bakwaThebe ababona abakwaNdwandwe, bangabaTswana. UMhlonga noma ngithi uMkhithika wahlabana kakhulu  ngenkathi abakwaKhumalo behlaselwa ngabakwaMalandela (Zulu).Wagonisa amathumbu amabutho amaningi eLembe ikakhulukazi aweZimpohlo . Kodwa kuleyo mpi uMhlonga wagcina esengomunye wezinkubela. Kukuleyo mpi lapho athola khona igama elithi unguMkhithika nokuyigama alethiwa iNkosi uMzilikazi ngoba kuthiwa wayevele akhithike nje esitheni . Wayengisabi ukusiqonda ngqo.
UMkhithika ubuye  akhumbuleke kakhulu ngenkathi kweduke inkosi uMzilikazi Kanti futhi kuthiwa wayengomunye weZikhulu
ezazingahambisani nokubekwa koMntwana uNkulumana esihlalweni sobukhosi ngenkathi kweseduke iNkosi uMzilikazi. INkosi uMzilikazi yeduka okweminyaka emithathu , kwaze kwabekwa uMntwana uNkulumana ngoba sekuphele amathemba kubantu, sebeqala ukungabaza ukuthi iNkosi yabe
isaphila . IZikhulu zoMbuso kaMthwakazi zagcina zithathe isinqumo sokuthi kuqokwe ithimba elalizophuma inqina yokuyocinga iNkosi uMzilikazi . Kuthiwa zaqoka uMkhithika ukuba kube nguyena owayezohola lelo thimba. Kuthiwa waphuma uMkhithika nethimba lakhe baphelekezelwa ibutho laManyama angenkomo. Ngempela yatholakala iNkosi itholakala endaweni eseyaziwa manje ngokithi yiVictoria Falls nokuyindawo ehlezi inenkungu, futhi likhiza . Kuthiwa iNkosi uMzilikazi yathukuthela yathelwa ngamanzi uma izwa ngokubekwa koMntwana uNkulumana esihlalweni. Yakhipha umyalelo owawuthi kubulawe zonke iziNduna ezazithinteka ekubekweni koMntwana uNkulumana. Kulezo ziNduna ezabulawa singabala kuzo uGundanekumitha, uNyathela kaKhanyi, uSomabulane ka Dlodlo kanye nezinye. Abanye ababulawa oNdlunkulu oLomawaka Nxumalo unina kaNkulumana kanye noFulatha Nxumalo unina kaLobhengula. Intaba ezabulawelwa kuyo namuhla yaziwa ngokuthi iNtabayezinduna noma iNtabazinduna. Kukhona umlando othi akukho muntu owabulawa eNtabazinduna kepha kwathethwa icala lokubekwa koMntwana uNkulumana . Lowo mlando uqhubeka uthi izinduna oGundanekumitha kanye nabanye badingiselwa ezindaweni ezikude.
(Izihasho zikaMthithika Thebe)
We Mbamba majozi
Joz’eliginya ngisho nonwele
Lomaqangela wezihlangu
Mthika odl’eminy’imithika
Wen’ontam’eyehlul’abagongodi
Bagiye bath’usele, bath’ufile kanti
Yisikhumb’asigoqeki
Sigoqwa ngamadod’alishumi
Engeshumi phinde angesigoqe
Ndatsh’oxotshela futhi
Ngonyam’emanxeb’ayizidada
Sil’esikhalima kuqhaqhazel’amadoda
Sil’esathikazwa ngamathikana kaDingane
Sil’esilawula kanye kube kanye
Silo sikamalayitha kwaBulawayo
Khithi ! Mkhithika awele
Kant’iNkosi wayiweza njani ngomhlana
Mhlan’uMkhuz’ ufulathelene
Haaa !Nkunz’eyanqob’eziny’emazibukweni
Khithi! Mkhithika
Khithi ! Kukhithik’amadod’egqizile
Khithi ! Amadod’abeseginqile
Khithi ! Njengamahlamv’ebusika
Khithi!  Amadod’eqiwe yitwetwe
Khithi! -Kithi! Kukhithik’imikhonto njengunungu
Mvus’omnyama
Wen’owavusela abantu ukuhlatshwa
Kungesuye uMzilikazi Wawungedwetshwe
Phumani ngithi phumani bo
Tshiyan’amadumb’enu
Kukhulu kuyeza kuyanyelela
UShaka kashayeki ngob’enjani
Bud’abuphangwa
Labasemazwaneni bazowuthol’umkhiwane bawukhe
Hawu wadl’umfokaKolontshi bo
Lwadl’usiba lugojela
Lon’olwagojela amadoda, amadojeyana lamadodana
Lon’olwagojel’inyongo yesilo sabhek’itheku
We Mkhithika
Wen’owahleng’iNkosi yoHlanga
Wen’owahleng’iNkosi kuMkhuze
Amachalaha kamfokaSenzangakhon’esehlosil’
ahloba
Wayihleng’eMahalihali
Wayihlenga eGwembeni lwempunza
Wayihlenga ngitsho lesicoco
Haa! Nkunz’eyanqob’eziny’emazibukweni
Phendu wazogadla
Mama ngadla!
Ngadla ntombi kababa
Ndatsh’oxotshela futhi
Izwe gwadlana ndini
Ngith’azeluke kazaluke azeluke bo!
Ibinda !
(Izithakazelo zakwaThebe)
Thebe
Bhoqo
Mkhithika
Dliso
Jongilanga
Nhlunu kayipheli kuphela eyamadoda
Mbamba majozi
Dlembe oludla ukhula
Guqa elidla amankonyane
Mahlenga ngoba bahlenga inkosi yohlanga
Isiqholozane esimehlo abomvu
Isilo sikaMalayitha kwaBulawayo
Klobe uKholo Khumalo INxazonke

Sharing is caring!

Tags:
Umbhali: Bongukholo Khumalo